PPG-Strzegom

montaż kamienia Artykuł, przygotowany przez Sławomira Mazurka, o błędach spotykanych na posadzkach kamiennych. Autor jest konsultantem z zakresu stosowania kamienia przy projektach budowlanych, a także służy swoim doświadczeniem i radą przy rozwiązywaniu problemów wykonawczych w trakcie realizacji obiektów z zastosowaniem kamieni naturalnych. Żeby przejść do zagadnień tytułowych, najpierw powinniśmy zapoznać się z całym procesem powstawania posadzek kamiennych, od projektowania po montaż i konserwację. Bez podstawowej znajomości cyklu tworzenia posadzki z kamienia nie sposób zrozumieć istotę błędów, jakie można popełnić na poszczególnych etapach. Wybór kamienia Do stosowania na posadzki kamienne nadaje się właściwie każdy rodzaj kamienia. Może trudno byłoby nam mieszkać w domu z posadzką wykonaną z piaskowca, bo jako skała miękka ciągle ścierałby się przy chodzeniu, mielibyśmy więc spory kłopot z utrzymaniem czystości w mieszkaniu pokrywającym się ciągle warstewką pyłu i piasku. Równocześnie jako porowata, posadzka taka chłonęłaby wilgoć i przypadkowo rozlewane płyny, nie wyłączając tych, które pozostawiają na ogół mało ozdobne plamy. Bez przeszkód natomiast można piaskowiec zastosować na posadzkach zewnętrznych. Po odpowiednim przygotowaniu chemicznym nawet skały porowate lub bardzo miękkie, jak trawertyn, tufy wulkaniczne czy wapień muszlowy można stosować na posadzki wewnętrzne. Ciekawy efekt uzyskuje się, szpachlując trawertyn bezbarwną żywicą. Miękkie wapienie muszlowe lub piaskowce można utwardzić środkami chemicznymi, jednak są to zabiegi, które wprowadzają do materiału naturalnego dość znaczny pierwiastek czegoś sztucznego i na ogół nieekologicznego. To chemiczne wzmacnianie kamienia nie ma racji bytu w posadzkach zewnętrznych. Wszelkie żywice epoksydowe i środki chemiczne utwardzające powierzchnie kamieni źle znoszą warunki atmosferyczne w naszym klimacie (promieniowanie UV, wahania temperatur, powtarzające się cykle zamrażania i rozmrażania, kwaśne deszcze itp.). Z tego względu przy planowaniu posadzki zewnętrznej należy brać pod uwagę wyłącznie skały zwarte i stosunkowo twarde: granit, bazalt, gnejs, piaskowiec, łupki. Niektóre wapienie i marmury, a nawet trawertyn również się nadają. Przy projektowaniu posadzek kamiennych istotne jest określenie miejsca wykorzystania i roli, jaką mają pełnić. Na posadzki w mieszkaniu nadaje się praktycznie każda odmiana marmuru i granitu, lecz posadzka na poczcie, stacji metra, dworcu kolejowym lub w supermarkecie, gdzie codziennie przewijają się tysiące ludzi, musi być wykonana z kamienia bardzo twardego i odpornego na ścieranie. O wyborze właściwego materiału decyduje najczęściej architekt, oczywiście w porozumieniu z inwestorem. Wskazana, a czasem wręcz niezbędna jest także konsultacja z ekspertem z branży kamieniarskiej. We wnętrzach stosuje się przede wszystkim kamień o fakturach równych i gładkich, czyli polerowany i szlifowany. Powierzchnie szorstkie nie są zalecane ze względu na niewygody użytkowe. Spośród nierównych faktur szerokie zastosowanie znajdują jedynie naturalne powierzchnie rozmaitych łupków. Mimo nierówności są one dość gładkie i łatwo je utrzymać w czystości. Dokładnie odwrotnie jest przy posadzkach zewnętrznych: tu preferowane są wszelkie powierzchnie szorstkie, chropowate. Grubość płytek Optymalna grubość kamiennych płyt, z których wykonuje się posadzki, wynosi 2 cm. Ostatnio coraz powszechniejsze w użyciu, zwłaszcza w mieszkaniach oraz posadzkach niezbyt intensywnie eksploatowanych, bywają płytki grubości 1 cm. Nie są one produkowane ze slabów (płyt wycinanych z surowego bloku), lecz z odpowiednio przygotowanych tzw. formaków, czyli bloczków kamiennych o przekroju równym powierzchni płytki. Taka technologia produkcji narzuca odbiorcy gotowe formaty (najczęściej jest to 12” x 12”, czyli 30,5 x 30,5 cm). Płytki takie są kalibrowane na grubości, co oznacza, że każda z nich ma dokładnie tę samą grubość 1 cm. Można je więc – podobnie jak płytki ceramiczne – bez problemu układać, stosując odpowiednie do kamienia zaprawy klejowe. W asortymencie kamiennym grubości 2 cm mamy do dyspozycji duże slaby, z których wycina się elementy o dowolnych, rozsądnych wymiarach. Stosując odpowiedni podział slabów, można zachować piękny i niepowtarzalny rysunek skały, a o to głównie chodzi w owej zabawie z kamieniem. Zaprawa Posadzkę z płyt kamiennych grubszych niż 1 cm układa się na zaprawie przygotowanej w proporcji objętościowej 1:3 z cementu trasowego i płukanego piasku rzecznego z niewielką ilością wody. Optymalna grubość Montaż posadzki na suchej zaprawie. Montaż posadzki na suchej zaprawie.warstwy zaprawy to 3 cm. Tras (pucolana, suevit) jest skałą wulkaniczną, składającą się głównie z krzemionki (SiO2) – 56%, tlenku glinu (Al2O3) – 18% oraz tlenków żelaza, magnezu, wapnia, potasu, sodu, manganu, a także wody związanej chemicznie i fizycznie. Stosuje się go jako dodatek do cementów. Jest to materiał naturalny, niestwarzający żadnego zagrożenia ekologicznego. Część występującej w nim krzemionki (o bardzo drobnych cząstkach) posiada zdolność łączenia się z wapniem w twarde, nierozpuszczalne krzemiany wapnia. Najważniejszą zaletą trasu jest wiązanie wapnia w fazie twardnienia, dzięki czemu nie powstają na kamieniu wykwity wapienne, a równocześnie następuje uodpornienie zapraw na wypłukiwanie węglanu wapnia przez kwaśne deszcze (montaż na zewnątrz). Ponadto zaprawy na bazie cementów trasowych charakteryzują się znacznie mniejszym skurczem niż zaprawy z cementów portlandzkich, co zdecydowanie poprawia ich przyczepność do kamienia. Zaprawa pod posadzki kamienne jest praktycznie sucha (na plastycznej, mokrej zaprawie ciężkie płyty kamienne zapadałyby się i ostateczne wypoziomowanie posadzki nie byłoby możliwe). Należy ją zatem przez kilka kolejnych dni „pielęgnować”, czyli polewać wodą, aby wiązanie zaprawy cementowej przebiegało prawidłowo. Po ułożonych w ten sposób posadzkach można chodzić praktycznie już po 24 godzinach, ale pełną wytrzymałość uzyskują dopiero po 28 dniach. Kamień, jak wiadomo, jest materiałem wyjątkowo ciężkim. Mimo to należy się z nim obchodzić bardzo ostrożnie. Żaden użytkownik nie zaakceptuje na płytach kamiennych wyszczerbionych krawędzi, wykruszonych rogów czy nawet najdrobniejszych zarysowań. Posadzki montuje się zatem dopiero wtedy, gdy wszystkie ciężkie i brudzące prace budowlane zostaną zakończone. Posadzki najlepiej wykonywać, gdy ściany są już po pierwszym malowaniu. Posadzki podgrzewane Bardzo często w budynkach użyteczności publicznej, takich jak hotele czy biurowce, a także w mieszkaniach, stosuje się podgrzewane Intarsje i wzory w posadzkach Intarsje i wzory w posadzkach Intarsje i wzory w posadzkachkamienne posadzki. Kamień jest chyba najlepszym rozwiązaniem przy ogrzewaniu podłogowym, gdyż akumuluje ciepło i długo jeszcze po wyłączeniu zasilania oddaje je otoczeniu. Konstruując taką podłogę, należy uwzględnić jednak fugi dylatacyjne, gdyż współczynnik rozszerzalności cieplnej dla granitów i marmurów wynosi od 0,003 mm do 0,012 mm na 1 m i 1°C. Należy pamiętać, że posadzki podgrzewane wymagają dłuższego czasu na wyschnięcie i w tym okresie mogą niepokoić użytkowników swoją nierówną kolorystyką. W zależności od technologii wykonania ogrzewania podłogowego, technologii montażu kamienia i rodzaju zastosowanego kamienia, posadzka taka wysycha kilka do kilkunastu miesięcy. Znane są przypadki, gdy trzeba było nawet kilku lat, aby kolorystyka kamienia całkowicie się wyrównała. Ekskluzywne posadzki Kamień, jak żaden inny materiał, znakomicie nadaje się do komponowania zdobnych w różnego rodzaje intarsje, wzorzystych posadzek i daje nieograniczone wręcz możliwości twórcze architektom artystom. W ekskluzywnych wnętrzach fuga między płytami kamiennymi powinna mieć szerokość 2 mm, a przy dużych rozmiarach płyt posadzkowych (powyżej 60 x 60 cm) – 3 mm. Przy węższej fudze nie ma pewności, że materiał fugujący wypełni jednolicie całą przestrzeń pomiędzy płytami. Fuga w posadzkach powinna być ponadto lekko wklęsła. Płyty posadzkowe (jeśli są odpowiednio przygotowane - a jest to bardzo trudne) można układać również bezfugowo (na styk). Takich posadzek nie fuguje się, choćby widoczne były nawet malutkie szpary. Niektóre posadzki (szczególnie marmurowe) można również układać z płyt „po pile”, czyli uzyskanych bezpośrednio po „przetarciu” bloku, a proces szlifowania i polerowania przeprowadzić odpowiednimi maszynami dopiero na całej, zmontowanej już podłodze. Taka posadzka tworzy jednolitą, lustrzaną taflę, w której trudno zauważyć podział płyt. Ze względu na znaczny koszt (często dwukrotnie wyższy od metody układania gotowych, wypolerowanych płyt) technologię tę stosuje się bardzo rzadko. Technologia cięcia kamienia strumieniem wody (waterjet) pozwala dzisiaj dopasowywać nawet najbardziej skomplikowane wzory posadzek. Posadzka na fotografii po prawej zdobi wnętrze kasyna w Grazu (Austria). Wszystkie elementy posadzki wycięto waterjetem z marmurów surowych (po pile), a posadzka została wyszlifowana i wypolerowana dopiero po ułożeniu. Chemia do kamienia Ponieważ posadzki najczęściej układane są na zaprawie, więc bardzo starannie należy dobierać zaprawę do rodzaju i koloru Po lewej - nieprawidłowa fuga; po prawej - fuga prawidłowa Po lewej - nieprawidłowa fuga; po prawej - fuga prawidłowazastosowanego kamienia. Należy pamiętać, że większość skał jest na tyle porowata, że występuje w nich podciąganie kapilarne cieczy. Dwucentymetrowa grubość płyty posadzkowej nie stanowi żadnej bariery, aby woda z zaprawy wraz z rozpuszczonymi w niej chemicznymi domieszkami przetransportowana została na powierzchnię posadzki. Powstałe w ten sposób plamy na pewno spowodują irytację i słuszne oburzenie inwestora. Niekiedy, oprócz właściwie dobieranych klejów czy zapraw, wskazane jest zaimpregnowanie dolnej i bocznych powierzchni płyt posadzkowych odpowiednim preparatem hydrofobizującym i zwiększającym przyczepność zaprawy. Najczęściej są to gotowe preparaty gruntujące przeznaczone do podłoży chłonnych. Zawsze, przed użyciem, należy przeprowadzić próbę na konkretnie stosowanej partii kamienia, czy aby nic nieprzewidzianego nie dzieje się z kamieniem po zastosowaniu tego preparatu. Ta zasada obowiązuje zawsze, jeśli stosujemy do kamienia jakąkolwiek chemię. Nie można przyjmować za pewnik, że jeśli rok temu stosowaliśmy ten preparat, tego samego producenta, na tym samym kamieniu (np. Bianco Carrara), to dzisiaj również nam się powiedzie. Dzisiaj kupiony kamień może pochodzić już z innego miejsca w złożu, więc mogą występować w nim minerały, których rok temu nie było i również skład chemiczny dzisiejszego preparatu może być nieco inny niż przed rokiem. Skutkiem tych zmian może być nieprzewidziana reakcja chemiczna, która spowoduje pojawienie się na kamieniu plam niemożliwych do usunięcia. Posadzki zewnętrzne Posadzki zewnętrzne dzielimy na takie, które układa się bezpośrednio na gruncie i układane na podbudowie betonowej. Posadzki kładzione bezpośrednio na gruncie wymagają płyt grubości 5-6 cm i odpowiedniej podbudowy z grubego żwiru, na nim drobniejszego żwiru i w końcu piasku, stanowiącego warstwę najwyższą, bezpośrednią pod płytami. Taka podbudowa o miąższości ok. 20 cm oraz szerokie fugi (min. 8 mm) zasypywane piaskiem zapewniają wystarczająco dobre odprowadzanie wody z powierzchni. Optymalna grubość płyt na zewnętrznych posadzkach układanych na podbudowie betonowej wynosi 3 cm i można ją zmniejszyć tylko w nielicznych, szczególnych przypadkach, mając pewność, że będzie służyła wyłącznie do ruchu pieszego. Technologia jest taka sama, jak w przypadku posadzek wewnętrznych. Układa się je na suchej zaprawie grubości 3 cm, przygotowanej z cementów trasowych i piasku rzecznego zmieszanych w proporcjach 1:3. Pielęgnacja świeżo ułożonej posadzki zewnętrznej musi być znacznie staranniejsza niż posadzek wewnętrznych. W okresie letnim trzeba mieć na względzie większe i szybsze parowanie, a więc należy takie posadzki częściej polewać wodą. Natomiast późną jesienią i wczesną wiosną, mając na uwadze niespodziewane (zwłaszcza nocne) przymrozki, trzeba odpowiednio zabezpieczać świeżą posadzkę, np. okrywając ją matą słomianą lub folią pęcherzykową. Posadzki zewnętrzne okładzinowe układa się ze spadkami 1-2% w kierunkach zaplanowanego odwodnienia. Zastosowane na nich fugi powinny być szersze niż przy posadzkach wewnętrznych. Minimalna ich szerokość to 3 mm (optymalna 4-5 mm). Wynika to z faktu, że posadzki zewnętrzne narażone są na duże wahania temperatur rocznych (nawet do 100°C), a ściśliwość materiałów wypełniających fugi jest ograniczona. Przy takich amplitudach temperatur płyty kamienne rozszerzają się i kurczą o ponad 1 mm na 1 mb. Przy dużych powierzchniach posadzek wymaga to dodatkowo stosowania co 4 - 6 m specjalnych, szerokich na 10-15 mm, elastycznych fug kompensacyjnych. Nasuwa się pytanie: kiedy, na jakim etapie, popełniane są błędy w posadzkach kamiennych? Odpowiedź na to pytanie tylko dla kogoś okazjonalnie związanego z pracami kamieniarskimi będzie zaskoczeniem. Na każdym! Od projektu po eksploatację i utrzymanie w czystości! Błędy przy wyborze kamienia Przy projektowaniu posadzki kamiennej najczęstszym błędem jest dobranie nieodpowiedniego kamienia do warunków, w jakich później posadzka ma być eksploatowana. Ten etap wymaga w większości przypadków znacznej wiedzy o kamieniach, ich genezie, ich odporności na różne czynniki zewnętrzne i zmianach, jakie zachodzą w nich z upływem czasu. Przesada? To nie przesada! Trzeba wiedzieć, że czarny marmur na fragmencie posadzki wystawionym na działanie słońca (promieniowanie UV) zrobi się popielaty, a w miejscach zacienionych będzie dalej czarny. Jeśli ktoś ma zamiar wyprawiać bale na posadzkach marmurowych, to musi liczyć się z tym, że nad ranem spodnie panów i sukienki pań do kolan pokryją się białym pyłem. Jeśli chcemy mieć błyszczącą posadzkę z wapienia w supermarkecie, to trzeba założyć, że musi ona być codziennie poddawana procesowi krystalizacji i chemicznemu nabłyszczaniu, a za tym idzie znaczny, codzienny, dodatkowy wydatek.Posadzka wykonania dzięki cięciu wodą Posadzka wykonania dzięki cięciu wodą Trzeba mieć świadomość, że zastosowanie polerowanego granitu na posadzkach zewnętrznych to w zimie nieuniknione kontuzje przechodniów. Są dwa polskie, podobne kolorystycznie piaskowce: Brenna i Mucharz. Oba świetnie nadają się na wszelkie pionowe okładziny zewnętrzne. Ale Brenna nie nadaje się na posadzki zewnętrzne, gdyż pod wpływem czynników atmosferycznych ten piaskowiec się łuszczy i odpryskuje, tworząc po kilku latach mało efektowną powierzchnię. Takie posadzki należy wykonywać z Mucharza. Innym, wcale nierzadkim, błędem popełnianym przez projektantów jest projektowanie kolorystyczne i zakładanie wzoru posadzki bez uwzględnienia późniejszego umeblowania pomieszczenia. Wszelkie szlaczki, opaski i bordiury tworzone równolegle do ścian tracą sens po ustawieniu mebli. To bardzo częsty błąd w projektowaniu posadzek kuchennych. Na jakość posadzki ma wpływ jakość przygotowanych elementów kamiennych. Jest to fakt tak oczywisty, że nie trzeba o tym nikogo przekonywać. Ale mało kto wie, że kupowane płyty kamienne też produkowane są w określonych klasach jakości – podobnie jak płytki ceramiczne. Płyty kamienne mogą nie mieć zachowanych kątów prostych, mieć zwichrowaną powierzchnię i nie mieć kąta prostego pomiędzy płaszczyzną a ścianami bocznymi. To ostatnie zwłaszcza jest istotne przy płytach grubości 2 cm i więcej. Wszystkie te elementy wpływają na szerokość fugi i równą powierzchnię posadzki. Proszę pamiętać, że produkt finalny powstał z bloku kamiennego wydobytego z kamieniołomu. Ta pojedyncza płyta posadzkowa to uwolniony fragment górotworu leżącego w ziemi setki milionów lat i poddawanego działaniu określonego ciśnienia. Jak każdy materiał sprężysty ma tendencję do rozluźnienia się i odkształcenia. To zjawisko doskonale jest widoczne zwłaszcza w granitowych płytach prostokątnych, gdzie stosunek boku krótszego do dłuższego waha się od 1:2 do 1:3 i więcej. Takie płyty potrafią się skręcić jak śmigło. Nie da się z nich ułożyć równej posadzki. Przy kupowaniu płyt kamiennych na posadzkę radzę rozłożyć na podłodze 8 – 12 płyt na sucho i na styk, w układzie fuga w fugę. Wszystkie te jakościowe błędy będą od razu widoczne. Błędy przy montażu Częstym błędem jest zabieranie się za układanie posadzki przez ludzi, którzy do tej pory wcale nie mieli doświadczenia w pracy z kamieniem. Ktoś, kto dotychczas układał tylko ceramikę – płytki w kuchniach lub łazienkach – zabiera się za montaż posadzki kamiennej, bo „przecież to też płytka”. Nie mając elementarnego pojęcia o kamieniach i technologiach im przypisanych, w trakcie prac staje przed problemami, na które nie był przygotowany. Na przykład do cięcia potrzeba pił diamentowych, a tarcze tnące są inne niż do ceramiki i znacznie droższe. Trzeba wiedzieć, że inna tarcza diamentowa jest do cięcia granitu, inna do marmuru, a jeszcze inna do piaskowca. A zastosowanie niewłaściwej tarczy do cięcia kamienia skutkuje nierównymi, poszczerbionymi i z odpryskami krawędziami kamienia. Trzeba również wiedzieć, że zaczyn cementowy ma odczyn silnie zasadowy i może wchodzić w reakcje ze skałami o większym udziale procentowym SiO2, czyli ze skałami kwaśnymi. Powstające w wyniku reakcji zobojętniania związki mogą spowodować nieestetyczne i nieprzewidziane plamy na płytach posadzkowych. Znajomość stosowanych kamieni, ich kwasowości, narzuca rodzaj stosowanych zapraw, klejów i cementów. Nie w każdym przypadku jest wszystko jedno, jaki klej czy cement będziemy stosować do montażu posadzki kamiennej. Ale chyba największym wrogiem posadzek kamiennych jest pośpiech. Do układania posadzki powinno się przystąpić, gdy podkład betonowy, na którym ją montujemy, jest już suchy i zakończył się proces wiązania. Gdy podkład jest za wilgotny, to znacznie dłużej będzie trwał proces wysychania całej posadzki kamiennej. Sam montaż też musi być prowadzony bardzo starannie i często należy sprawdzać równość posadzki we wszystkich kierunkach za pomocą poziomicy i łaty dwumetrowej. Nie należy nigdy spieszyć się z fugowaniem. Dobrze jest, jeśli posadzka postoi przynajmniej przez tydzień i będzie pielęgnowana (polewana wodą) przy fugach niewypełnionych. Bez względu na to, czy posadzka jest układana na kleju, czy na suchej zaprawie z podlewką mleczkiem cementowym, to każda płytka musi całą powierzchnią przylegać do podłoża. Sprawdza się to tradycyjną metodą opukiwania. Jeśli jakiś fragment płyty kamiennej nie jest zespolony z podłożem czy klejem, to przy opukiwaniu wyda głuchy dźwięk. Nie znaczy to zaraz, że taka płytka kamienna pęknie, odpadnie albo będzie się ruszać w posadzce. To niepełne zespolenie płytki z podłożem znacznie groźniejsze jest przy posadzkach zewnętrznych niż wewnętrznych, a także przy posadzkach z cieńszych płyt (1 cm) niż przy grubszych płytach. Ale nawet jeśli posadzka zostanie poprawnie zaprojektowana, dobrane zostaną właściwe kamienie i faktura powierzchni, elementy kamienne będą najwyższej jakości i zostanie wszystko zgodnie ze sztuką i prawidłowo wykonane bez pośpiechu, to zawsze można ją zepsuć przez niewłaściwą pielęgnację. Rozlany ocet czy inny kwas organiczny (np. sok z cytryny) zrobi na marmurowej czy wapiennej posadzce plamę nie do usunięcia. Znam przypadek, gdy w hotelu sprzątaczka myjącą szyby preparatem na bazie kwasu octowego odłożyła na chwilę szmatę nasączoną tym preparatem na posadzkę z brązowego, hiszpańskiego marmuru. Powstała matowa, jasna plama i trzeba było wymieniać tak uszkodzone płyty kamienne. Bardzo często popełnianym, zwłaszcza w domach, błędem eksploatacyjnym jest używanie nieodpowiednich preparatów do czyszczenia i pielęgnacji posadzek kamiennych. To, co nadaje się do ceramiki posadzkowej lub granitu, niekoniecznie musi nadawać się do marmuru i wapienia. Zamiast oczyścić i zakonserwować kamień, może go zniszczyć. Trzeba bardzo starannie dobierać preparaty chemiczne do czyszczenia i konserwacji posadzek kamiennych. Tak bardzo popularny w domach i uniwersalny środek czyszczący, jakim jest Cif, nie nadaje się do czyszczenia posadzek z polerowanego wapienia czy marmuru ani fug w takich posadzkach. Powierzchnia płyt kamiennych zostanie porysowana i zmatowiona. Natomiast posadzki granitowe są praktycznie niezniszczalne i do ich czyszczenia oraz konserwacji można stosować wszystkie dostępne na rynku środki. Przy posadzkach kamiennych ostrożnie należy postępować z wszelkiego rodzajami pastami nabłyszczającymi do podłóg. Jeśli już koniecznie musimy poprawiać połysk na posadzce kamiennej, to przede wszystkim należy stosować profesjonalne preparaty przeznaczone do odpowiedniego rodzaju kamienia. W ostateczności polecam obojętne dla kamieni naturalne woski lub nabłyszczacze teflonowe (np. do kokpitów samochodowych). Dużo tych możliwości popełnienia błędów przy wykonywaniu posadzek z kamienia. Ale proszę się nie przerażać. Tak samo dużo możliwości popełnienia błędów jest przy każdym materiale stosowanym na podłogi. Pod tym względem kamień nie jest materiałem w jakimś stopniu szczególnie wyróżniającym się. Jeśli ktoś trafi na nieodpowiednich „fachowców”, to z każdą nawierzchnią podłogową będzie miał problemy.